Rượu và bệnh gan
BS.Phạm Thị Thu Thủy-Medic
(Dựa theo “Bệnh gan và rượu” của Tổ chức bệnh gan Hoa kỳ-Tư vấn, giáo dục, nghiên cứu bệnh gan)
Thời sinh viên, khi phải trực trong bệnh viện, chúng tôi hầu như thức trắng đêm. Thức như vậy nửa đêm thường rất đói. Như bây giờ tất người ta sẽ nghĩ đến chuyện ăn 1 tô phở hay gì đó nhưng thời ấy chúng tôi đều bị “viêm màng túi mãn tính” nên mong ước đó thật là khó thực hiện.
Một cô bạn thân của tôi gia đình ở miền tây. Những đêm trực giáp tết, lúc đang đói như thế, bạn tôi luôn kể chuyện quê mình. Cô ta nói về những món ăn mà cô ta sẽ làm và sẽ ăn khi về quê nghỉ tết. Cứ sau mỗi lần “Tao sẽ nấu món…”, hay “tao sẽ ăn…” mắt cô ta lại sáng long lanh khiến cho bạn bè vừa hết sức buồn cười vừa thấy thèm ăn ghê gớm.
Ngày nay vấn đề ăn không đến mức quá khó khăn như trước nữa. Số người gặp rắc rối vì đã ăn quá nhiều ngày càng tăng. Nhiều nữ bệnh nhân khi gặp tôi than phiền một cách hết sức thành thật: “Trời ơi! Tôi ăn ít lắm, nhiều khi còn bỏ bữa nữa đó. Vậy mà không biết sao cứ lên cân hoài’. Thế nhưng nói một lúc, tôi phát hiện ra rằng tuy bữa chính bà ta ăn rất ít nhưng ăn vặt thì toàn những món rất ngọt hay rất béo, mà lại ăn suốt ngày. Lúc này bà bệnh nhân mới cười bẻn lẻn “Thèm quá, nhịn không nổi bác sĩ ơi”.
Vấn đề của các ông cũng không kém phần nan giải. Có lần tôi gặp một ông trung niên gan bị nhiễm mở nặng. Tôi nói
Tôi nói tiếp:
Trong khi vợ anh ta hết sức đắc ý thì anh ta nằn nì, cự nự cứ như những điều cấm đoán ấy là tôi tự ý nghĩ ra vậy. Đáng chú ý là anh ta đưa ra nhiều lý lẻ mà theo anh ta là “hết sức sát đáng” như Nhiều người cả đời không uống giọt rượu hay thỉnh thoảng lễ, tết mới uống mà vẫn bị bệnh gan; nhiều ông uống rượu quanh năm mà có thấy đau bệnh gì đâu?
Thế mới thấy đa số mọi người đều lẫn lộn về mối quan hệ giữa rượu và bệnh gan. Hiệp hội bệnh gan Hoa kỳ đã thấy rằng có sự hiểu lầm rất nhiều về mối quan hệ này. Nhân dịp năm mới sắp đến, khi mà nhiều bợm rượu đang háo hức chờ ngày “xung trận” tôi xin nói đôi điều về rượu và bệnh gan để các “bợm” và vợ của họ cùng tham khảo:
Rượu có thể gây nên bệnh gan?
Có, nhưng nó là một trong những nguyên nhân , và nguy cơ này phụ thuộc vào bạn uống nhiều hay ít và đã uống trong bao lâu. Có hơn 100 loại bệnh gan. Những nguyên nhân được biết như là: siêu vi , khiếm khuyết về di truyền , do thuốc, hóa chất , …….Những nhà khoa học vẫn còn đang tìm kiếm những nguyên nhân gây ra bệnh gan trầm trọng nhất.
Uống rượu bao nhiêu thì an toàn?
Bởi vì có những người nhạy cảm với rượu hơn những người khác. Vì vậy không có mức độ chính xác mà tùy thuộc cơ thể của mỗi người . Nói chung nếu uống rượu , không nên uống hơn 2 cốc một ngày.
Rượu có thể gây tổn thương gan dù uống ít?
Đúng vậy ,rượu có thể gây tổn thương gan dù uống ít nếu bạn dùng chung với thuốc có chứa acetaminophen. Khi bạn uống thuốc , bạn phải hết sức cẩn thận , không bao giờ dùng thức uống có cồn để uống thuốc.
Những người uống rượu thường xuyên có thể bị viêm gan do rượu?
Đúng vậy , viêm gan do rượu thường xảy ra ở người nghiện rượu, nhưng nó cũng xảy ra ở người thỉnh thỏang uống rượu. Phản ứng của gan với rượu khác nhau ở mỗi cơ thể con người.
Nếu uống nhiều rượu gây nên bệnh gan gì?
Viêm gan do rượu là tình trạng viêm và hoại tử tế bào gan kéo dài 1 đến 2 tuần. Triệu chứng gồm :chán ăn , buồn nôn , ói , đau bụng , sốt , vàng da , thỉnh thoảng có rối loạn tâm thần. Bệnh có thể diễn tiến đến xơ gan do rượu qua nhều năm. Xơ gan do tế bào gan bị tổn thương thường xuyên. Gan thấm mỡ là giai đoạn sớm của bệnh gan do rượu, nếu bệnh nhân ngừng uống rượu ở giai đoạn này bệnh có thể tự khỏi .
Viêm gan do rượu được chẩn đoán như thế nào?
Viêm gan do rượu không dễ chẩn đoán. Thỉnh thỏang triệu chứng có thể xấu hơn sau một thời gian ngừng uống rượu hơn là lúc đang uống rượu. Thông thường bệnh diễn tiến nặng sau thời gian uống rượu nhiều , cũng có thể gặp ở người uống rượu trung bình. Xét nghiệm máu giúp chẩn đoán bệnh . Chẩn đoán chính xác nhất là sinh thiết gan.
Nam hay nữ dễ bị viêm gan do rượu?
Phụ nữ dường như chịu tổn thương gan do rượu nhiều hơn ở nam giới. Ngay cả khi một người nam và một người nữ cùng cân nặng , uống cùng một lượng rượu thì thấy nồng độ rượu trong máu người nữ cao hơn nam. Vì lượng mỡ cơ thể nữ nhiều hơn nam, lượng nước ít hơn , sự hấp thu rượu khác nhau ở nam và nữ.
Có phải tất cả những người uống rượu bị viêm gan do rượu và dần dần tiến đến xơ gan?
Không hẳn vậy. Có một số người chịu đựng được tổn thương về thể chất và tâm lý do rượu gây ra và thoát được tổn thương gan trầm trọng . Xơ gan do rượu trong những người uống rượu khoảng 10-25%.
Viêm gan do rượu có khác gan thấm mỡ?
Khác nhau. Bất cứ người nào uống rượu nhiều ngay cả uống vài ngày cũng sẽ phát triển thành gan thấm mỡ , trong đó tế bào gan sưng lên chứa mỡ và nước. Gan thấm mỡ cũng có thể do nguyên nhân từ bệnh tiểu đường , béo phì , do dùng thuốc , suy dinh dưỡng nặng . Gan thấm mỡ do rượu có thể hồi phục khi ngừng uống rượu.
Có phải viêm gan do rượu thường đưa đến xơ gan?
Không . Phải bị viêm gan do rượu nhiều năm mới gây tổn thương gan nặng dẫn đến xơ gan . Nếu viêm gan do rượu được phát hiện và điều trị sớm , có thể ngăn ngừa được xơ gan.
Viêm gan do rượu thì nguy hiểm?
Đúng vậy . Có thể gây tử vong , đặc biệt nếu bệnh nhân có tổn thương gan trước đó . Những người uống rượu nhiều thường suy dinh dưỡng vì có thể kèm các bệnh khác ảnh hưởng nhiều hệ thống toàn cơ thể. Vì vậy phải sớm nhận biết và điều trị viêm gan do rượu để ngăn ngừa hậu quả nguy hiểm đến tính mạng.
Viêm gan do rượu có thể được ngăn ngừa?
Điều trị tốt nhất là ngưng uống rượu. Điều trị bao gồm dùng thuốc , chế độ dinh dưỡng tốt , nghỉ ngơi. Tránh thuốc và hóa chất có hại cho gan . Viêm gan do rượu có thể chữa lành và hồi phục tốt nếu biết ngừng rượu đúng lúc.
Xơ gan có khác viêm gan do rượu?
Có khác. Viêm gan là tình trạng viêm và hoại tử tế bào gan . Trong xơ gan , tế bào gan bình thuờng bị tổn thương và bị thay thế bởi mô sẹo .Những mô này không thể thực hiện khả năng sống còn của gan.
Nguyên nhân gây xơ gan?
Có nhiều nguyên nhân gây xơ gan . Uống rượu thời gian dài là một trong những nguyên nhân gây xơ gan . Viêm gan mãn tính là nguyên nhân chủ yếu gây xơ gan.
Ở trẻ em, nguyên nhân thông thường là bệnh bất thường về đường mật , tổn thương ống mật , viêm gan lúc mới sinh . Trẻ em với những bệnh trên thường phải ghép gan.
Ở người lớn, ngoài nguyên nhân là viêm gan mãn tính còn thấy phổ biến xơ gan mật nguyên phát , người ta chưa biết nguyên nhân gây nên bệnh này , nhưng không phải do rượu . Xơ gan cũng có thể xảy ra do bệnh di truyền rối loạn chuyển hóa đồng , sắt , hoặc tiếp xúc độc chất kéo dài.
Người nghiện rượu có nên ghép gan?
Một số trung tâm từ chối ghép gan cho người nghiện rượu vì các bác sĩ cho rằng những người này sẽ uống rượu trở lại sau khi ghép gan . Một số trung tâm đòi hỏi , bệnh nhân phải ngừng uống rượu ít nhất 6 tháng trước và sau phẫu thuật , sau đó sẽ đưa những bênh nhân này vào chương trình giáo dục để cai rượu sau phẫu thuật.
Như vậy trong khi quí ông gặp vấn đề với rượu thì quí bà bị vấn đề về ăn vặt và ít vận động. Một số phụ nữ làm việc văn phòng luôn than phiền về chuyện tăng cân. Những người này dể béo phì và bị gan nhiểm mở.
……
Ăn uống là niềm vui thú tự nhiên của con người. Dân gian thường nói ăn tết. Cuối năm là dịp để bà con, bạn bè họp mặt ăn uống, thăm hỏi lẫn nhau. Tuy nhiên, tôi thành thật khuyên các bạn cũng phải nghĩ đến lá gan của mình và hiểu rằng cái gì thái quá cũng thành ra bất cập. Cuối cùng xin chúc các bệnh nhân gan có bảng xét nghiệm sau tết tốt hơn hay ít ra là bằng với kết quả trước tết.