 |
|
PHÒNG NGỪA BỆNH GAN
Là con người sống trong cộng đồng, để tránh bị bệnh gan , trước tiên phải tránh lây nhiễm virus gây viêm gan : A, B, C,D, ... May thay chúng ta đã có vaccin ngừa viêm gan A,B, nhờ đó đã giúp hạn chế phần nào bệnh gan . Tuy nhiên đối với bệnh gan do virus khác, bệnh gan mãn tính ... ta cần cẩn thận phòng ngừa cho gia đình , con cái, bạn bè thân thiết…
I.VACCIN NGỪA VIÊM GAN A:
Vaccin ngừa viêm gan A đầu tiên sử dụng 1995 của công ty Smithkline Beecham tên là HAVRIX. Năm 1996 có thêm vaccin ngừa viêm gan A của công ty Merck gọi là VAQTA. Hai vaccin này hiệu quả bằng nhau.
Vaccin A dùng bằng cách tiêm bắp vào cơ delta ở vai, tác dụng phụ của vaccin rất hiếm, có thể đau nhẹ ở chỗ tiêm , hơi nhức đầu , có thể sốt nhẹ. Sau khi tiêm vaccin , cơ thể sẽ tạo kháng thể để chống lại nhiễm siêu vi A , tiêm vaccin không hề gây bệnh viêm gan A hay lây bệnh viêm gan A cho người khác. Trong vòng 2 tuần sau khi tiêm mũi vaccin đầu tiên , 80% có kháng thể bảo vệ, trong vòng 1 tháng có 95—99% có kháng thể bảo vệ . Mũi tiêm thứ nhì sau 6---12 tháng , giúp việc bảo vệ kéo dài ít nhất là 10 năm.
Mặc dù siêu vi A không gây bệnh gan mãn tính , tuy nhiên cũng có khi siêu vi A làm bệnh nhân mệt nhọc , không thể làm việc , cũng có người bị bệnh kéo dài 6 tháng . Khỏang 100—150 trường hợp tử vong do suy gan cấp vì bị nhiễm siêu vi A. Những người lớn tuổi khi nhiễm siêu vi A, sự chịu đựng kém hơn người trẻ tuổi . Những người nhiễm siêu vi A lớn hơn 50 tuổi , tỉ lệ tử vong gấp 10 lần người trẻ tuổi. Những người có bệnh gan mãn tính , viêm gan B , C mãn tính , dễ bị tử vong nếu có nhiễm thêm siêu vi A. Vì vậy những người bệnh gan mãn tính , nếu trên 50 tuổi nên tiêm ngừa viêm gan A. Những người bệnh gan mãn tính , chờ ghép gan nên tiêm ngừa siêu vi A. Những người có nhiều nguy cơ nhiễm siêu vi A , nên tiêm ngừa:
_ Những người du lịch hay đến làm việc tại vùng dịch tễ siêu vi A
_ Người đồng tình luyến ái
_ Người dùng thuốc tiêm tĩnh mạch
_ Người bệnh có rối lọan đông máu
_Người làm việc với động vật có vú
_Người làm trong phòng xét nghiệm có phân , có máu
Trẻ em có tỉ lệ nhiễm siêu vi B cao hơn người lớn và thường có quá trình yên lặng của bệnh . Những trẻ em này là nguồn lây nhiễm siêu vi A cho người lớn mà chưa có miễn dịch đối với siêu vi A. Vì vậy việc tiêm chủng vaccin siêu vi A cho trẻ em lớn hơn 2 tuổi đã được công nhận và phổ biến ở một số bang của Mỹ mà có tỉ lệ nhiễm siêu vi A cao. Những người có kháng thể chống siêu vi A do tiêm vaccin hay do đã có nhiễm trong quá khứ thì sẽ được bảo vệ không bị viêm gan A suốt đời.
Trước năm 1995 , vaccin ngừa viêm gan A đầu tiên ở Mỹ là globulin miễn dịch (IG), đây là cách duy nhất để ngừa bệnh viêm gan A cho người có tiếp xúc với người bệnh. Về sau vì vaccin ngừa viêm gan A không thể tạo miễn dịch ngay tức thời sau khi tiêm, IG vẫn đóng vai trò quan trọng để bảo vệ cho người mới tiếp xúc viêm gan A. IG được tiêm bắp và có hiệu quả ngừa bệnh khi tiêm trong vòng 2 tuần sau khi tiếp xúc . IG có hiệu quả bảo vệ chống viêm gan A tức khắc và kéo dài trong thời gian ngắn khỏang 3—5 tháng. Mặc dù IG không thể ngăn ngừa nhiễm bệnh ở người có nhiễm viêm gan A cấp nhưng nó làm giảm sự trầm trọng của bệnh.
II.VACCIN NGỪA VIÊM GAN B:
Việc phát hiện ra vaccin ngừa viêm gan B là một tiến bộ quan trọng trong y học. Đây là vaccin đầu tiên và duy nhất trong lịch sử ngăn ngừa đồng thời ung thư gan , xơ gan và bệnh lây qua đường tình dục gọi là viêm gan siêu vi B. FDA đã công nhận vaccin viêm gan B năm 1981 và được bán trên thị trường 1982. Vaccin nguyên ủy được điều chế từ huyết thanh người đã nhiễm siêu vi B . Sau đó công nghệ sinh học ra đời , vaccin tổng hỡp ra đời , Recombivax của Merck , Sharp and Dohme năm 1986 , Engerix B của GlaxoSmithkline năm 1989. Vaccin ngừa viêm gan B sẽ bảo vệ không bị lây nhiêm siêu vi B . Vaccin dùng bằng cách tiêm bắp vào cơ delta , rất hiếm khi có tác dụng phụ, chỉ đau nhẹ chỗ chích , hơi nhức đầu , có khi hơi sốt nhẹ…..
Tiêm ngừa 3 mũi , mũi thứ nhất , mũi thứ hai sau đó một tháng và mũi thứ ba cách mũi đầu 6 tháng. Khỏang 95---99% người tiêm ngừa 3 mũi sẽ được bảo vệ không bị lây nhiễm siêu vi B. Tiêm nhắc mũi thứ tư khi người có miễin dịch yếu , hay kháng thể sau tiêm ngừa ít hơn 10 UI. Viêm gan B có thể dẫn đến xơ gan , suy gan , ung thư gan ….vì vậy ngừa được viêm gan B là ngăn ngừa được tất cả bệnh do siêu vi B gây ra. Những em bé mới sinh từ bà mẹ có nhiễm siêu vi B nên được tiêm vaccin ngừa viêm gan B và HBIG trong vòng 12 giờ sau sinh để ngừa bệnh. Trẻ em nếu chưa được tiêm ngừa lúc mới sinh nên được tiêm ngừa lúc 11-12 tuổi. Những đối tượng có nguy cơ nhiễm bệnh sau đây nên được tiêm ngừa:
_Những người có quan hệ tình dục với nhiều người
_Những người có bệnh lây qua đường tình dục
_Những người di cư vào vùng dịch tễ viêm gan B cao: châu Á, châu Phi , Trung Đông , vùng Amazon
_Trẻ em sinh tại Mỹ nhưng cha mẹ di dân từ vùng dịch tễ siêu vi B cao
_Đồng tình luyến ái nam
_Dùng heroin
_Người rối lọan đông máu
_Nhân viên y tế
_Ngưới chạy thận nhân tạo
_Tù nhân
Những người có bệnh gan mãn tính nên tiêm ngừa siêu vi B , những người nhiễm siêu vi C càng nên tiêm vaccin ngừa viêm gan B vì nếu đã nhiễm C mà nhiễm thêm B thì bệnh càng nặng và càng dẫn đến ung thư gan.
HBIG được điều chế từ huyết thanh của người có kháng thể siêu vi B (AntiHBs). HBIG tạo miễn dịch bảo vệ tức thời nhưng trong thời gian ngắn. Nếu có tiếp xúc siêu vi B , trong vòng 2 tuần nên tiêm HBIG. Trẻ em sinh ra từ mẹ nhiễm siêu vi B , trong vòng 12 giờ đầu sau sinh phải tiêm HBIG và vaccin ngừa viêm gan B , 2 mũi tiêm phải ở 2 bên vai khác nhau.
III.VACCIN PHỐI HỢP VIÊM GAN A VÀ B
Vào tháng 5 /2001 FDA đã công nhận vaccin ngừa viêm gan A+B là Twinrex. Vaccin này ngăn ngừa nhiễm siêu vi A,B , D nhưng không ngăn được siêu vi C.
Khỏang 95---99% người tiêm vaccin Twinrex được bảo vệ chống siêu vi A, B . Phác đồ tiêm giống như vaccin ngừa siêu vi B . Tác dụng phụ rất hiếm , chỉ đau tại chỗ, có thể có sốt nhẹ……
IV.VACCIN NGỪA VIÊM GAN C:
Các nhà bác học đang cố gắng tìm vaccin ngừa viêm gan C , nhưng vẫn chưa tìm được. Điều khó khăn là do sự phức tạp của virus viêm gan C , nó có thể có nhiều chủng , nhiều dòng , nhiều dạng đột biến. Sự hiện diện nhiều chủng lọai là yếu tố góp phần vào sự thất bại cho điều trị, trong qúa trình điều trị do xuất hiện các dòng đột biến virus làm đề kháng với thuốc điều trị. Vì vậy vaccin hiệu quả phải bảo vệ cơ thể chống lại nhiều chủng lọai siêu vi C. Những nghiên cứu bước đầu trên tế bào côn trùng cho thấy có nhiều hứa hẹn , trong tương lai hy vọng sẽ có vaccin ngừa viêm gan C.
* Globulin miễn dịch đối với viêm gan C:
Chưa có bằng chứng thuyết phục globulin miễn dịch có thể bảo vệ người có tiếp xúc siêu vi C khỏi bị nhiễm siêu vi C , do đó không có chỉ định dùng globulin miễn dịch siêu vi C.
V.VACCIN NGỪA VIÊM GAN D:
Không có vaccin ngừa viêm gan D , cũng như không có globulin miễn dịch đối với viêm gan D . Tuy nhiên vaccin ngừa viêm gan B cũng ngăn ngừa được viêm gan D cho người chưa nhiễm viêm gan B ở thời điểm tiêm vaccin. Đối với người có nhiễm siêu vi B rồi , vaccin ngừa viêm gan B không thể ngừa được siêu vi D. Nghiên cứu vaccin viêm gan D ở động vật có nhiều hứa hẹn.
VI.PHÒNG NGỪA TÔNG QUÁT BỆNH GAN:
Mặc dù có nhiều bệnh gan không thể phòng ngừa được , con người vẫn có nhiều cách để bảo vệ gan ít tổn thương nhất. Không nên uống rượu nhiều nhất là phụ nữ. Những người bệnh gan nên kiêng rượu hòan tòan. Những người trong gia đình có người bệnh gan ứ sắt hay xơ gan mật nguyên phát nên test máu thường xuyên để kiểm tra bệnh này, nếu có bệnh nên điều trị càng sớm càng tốt. Nên giữ cân nặng trung bình , không ăn nhiều chất béo . Các thuốc có độc cho gan nên tránh . Không nên hút thuốc lá vì làm tăng nguy cơ ung thư gan và làm tăng thêm độc tính các thuốc có hại cho gan.
Virus viêm gan A có thể bị tiêu diệt nếu đun sôi 15 phút , và bị diệt bởi thuốc tẩy. Không nên ăn cá , hải sản nấu không chín. Khi đến vùng dịch tễ viêm gan A phải ăn thức ăn nấu thật chín , uống nước đun sôi.
Không nên quan hệ tình dục bừa bãi , không dùng chung bàn chải đánh răng , dao cạo râu , đồ cắt móng tay…..để tránh lây nhiễm viêm gan B , C……..Cẩn thận khi truyền máu, các dụng cụ y tế phải đựoc vô trùng kỹ lưỡng…..
VII.KẾT LUẬN:
Nên tiêm ngừa viêm gan A , B. Chế độ sống lành mạnh , không quan hệ tình dục bừa bãi . Không ăn nhiều chất béo , không uống rượu nhiều , không hút thuốc lá. Nếu trong gia đình có người bệnh gan nên khám sức khỏe định kỳ để phát hiện và điều trị bệnh sớm.